De impact van een gijzeling is zeer groot. In wat voor een vorm deze ook plaatsvindt of waar deze ook op gericht is. Een gijzeling voldoet immers aan veel factoren die door de mens vooral psychologisch als zeer schokkend worden ervaren. Vrijheidsberoving, dreiging met of het toepassen van geweld en machteloosheid zijn hier voorbeelden van. Welke vormen van gijzelingen zijn er? En hoe vaak komen de verschillende vormen voor in Nederland?
Het wetboek van Strafrecht definieert een gijzeling als volgt:
Het oogmerk van een gijzeling is gericht om iemand te dwingen iets wel of niet te laten doen. (282a Wetboek van Strafrecht).
Dit artikel onderscheidt vijf soorten gijzelingen. In de afgelopen decennia heeft Nederland diverse keren te maken gehad met gijzelingen.
1. Politieke gijzeling
De meest bekende gijzelingen zijn de gijzeling in het Indonesisch consulaat in Amsterdam (1975), Provinciehuis in Assen (1978), de treinkaping in Wijster (1975) en in de school en treinkaping in de Punt en Bovensmilde. Deze gijzelingen waren vooral gericht op de Nederlandse politiek. De gehele Nederlandse bevolking was hierdoor geschokt en door de acties werd veel angst veroorzaakt. Vandaag de dag noemen we dit soort acties terrorisme.
2. Criminele gijzelingen
Naast deze bekende politieke gijzelingen zien we ook dat men in het criminele milieu gijzeling niet schuwt. Vaak in combinatie met ontvoering dwingt men concurrerende partijen om uitlevering van geld, goederen of is het een onderdeel van machtsvertoon en het veroveren van extra territorium om ‘handel” te drijven. Voorbeelden waarin de dwang vooral gericht was om geld te ontvangen waren de ontvoeringen en gijzeling van Freddy Heineken (1983). De daders eisten in deze ontvoering en gijzeling een losgeld van 35 miljoen gulden. Bij de ontvoering van Gerrit Jan Heijn (1987) eiste de ontvoerders 7.7 miljoen gulden aan valuta en diamanten in ruil voor zijn vrijlaten. De familie betaalde, maar Heijn werd op de dag van zijn ontvoering al vermoord. In feite is er heden ten dage niets veranderd. Zo kwam in een recentelijk onderzoek van de Landelijke Politie eenheid (2020) naar crypto communicatie-provider Encrochat naar voren. Tijdens invallen ontdekte men compleet ingerichte martelkamers in zeecontainers. Deze waren voorbestemd om ontvoerde personen van tegenpartijen te “behandelen” bleek uit ontcijferde crypto berichten.
3. Psychologische gijzeling
Er zijn ook gijzelingen met een psychologische achtergrond. Men doelt hiermee op de psychologische achtergrond van de gijzelnemer. Deze raakt dermate gefrustreerd of wanhopig ergens over, dat hij iemand gijzelt. Zo is er in de forensische psychiatrie een verhoogde kans op gijzeling. Een patiënt wil vrij komen en denkt bijvoorbeeld door het gijzelen van personeel uit de TBS kliniek te komen.
4. Civiele gijzeling
Bij gijzeling is er niet altijd sprake van een misdrijf. De overheid en de rechtsorde kunnen maatregelen toepassen die onder de benaming van gijzeling valt. Een civiele gijzeling dwingt iemand om zijn verplichtingen aan een ander te voldoen en gijzeling om iemand te dwingen een bevel op te volgen om een boete te betalen, of om te getuigen. Daarnaast kan een overheid gijzeling als dwangmiddel inzetten, hiermee worden mensen vastgezet en met zware straffen bedreigd bij acties van aanhangers. Dit deed zich vooral voor in de 2e wereldoorlog.
5. Digitale gijzeling
Eén van de modernste vormen van gijzeling is digitale gijzeling. De kranten stonden er de afgelopen maanden vol mee. Bedrijven, universiteiten en overheidsinstellingen zijn gewilde slachtoffers. Door middel van gijzelsoftware (ransomware) worden gehele bedrijven stilgelegd. Tijdens de gijzeling kan er niet worden gewerkt omdat men geen gebruik kan maken van het bedrijfssysteem. Daders geven de software weer vrij als de gevraagde dwangsom wordt betaald.
De volgende keer schrijven we over de gevolgen van een gijzeling: ‘Wat doet het met een mens?’
Auteur: Onno Pouw
Redactie: Mark van Dieren
